Medonosna pčela
Medonosna pčela je društveni insekt, čije društvo sačinjavaju: matica (1), radilice (od 25 do 150 000 pčela) i trutovi (nekoliko stotina). Pčele imaju svoje dalje i bliže srodnike. Po tome sto je u svih njih tijelo člankovito svrstavamo ih u kolo zglavkara, a što imaju izdvojene članke i tjelesne djelove: glavu, grudi, trbuh i noge i sto dišu na dušnik čine klasu insekata. Insekte koji imaju opnasta krila i usta podešena za srkanje i lizanje hrane ubrajamo u red opnokrilaca. U ovaj red spada i pčela. Prve pčele živjele su usamljenim životom, tj. svaka ženka sakupljala je hranu za sebe i svoje leglo, a tako žive i sadašnje vrste koje su ostale na nižem stepenu razvoja. Međutim, današnja medonosna pčela razvila se kao društvena životinja te živi u velikim zajednicama. Domovina naše medonosne pčele jos nije tačno utvrđena, jer su tragovi prahistorijskog života pčela vrlo oskudni. Neki naučnici smatraju da je domovina medonosne pčele Indija, dok drugi tvrde da je to srednja Evropa. Međutim, do sada su samo u Njemačkoj, Francuskoj i Čehoslovačkoj nadjene okamenjene pčele najstarijih oblika. Prema svojoj rasprostranjenosti medonosna pčela se dijeli na tri područja: - prvo područje obuhvata Evropu, Afriku i Aziju bez južnog i istočnog djela, - drugo područje obuhvata južnu i istočnu Aziju, tj. Indiju, Kinu i Japan, - treće područje obuhvata čitav američki kontinent i Australiju (u Sjevernu Ameriku pčele su prenesene početkom XVII vijeka, a u Južnu Ameriku i Australiju početkom XVIII vijeka).U različitim klimama formirale su se različite rase medonosne pčele. One se međusobno razlikuju po boji i ponašanju. S obzirom na te njihove osobine razlikujemo nekoliko rasa medonosne pčele. Sve rase medonosne pčele mogu se podijeliti u dvije grupe:
1. crne ili tamne pčele
2. žute pčele.
U prvu grupu spadaju kranjska, kavkaska, sjevernoafrička, zapadnoafrička i madagaskarska pčela. Drugoj grupi pripadaju italijanska, žuta kavkaska, grčka, sirijska, palestinska, egipatska i saharska pčela. Crne ili tamne pčele žive uglavnom u sjevernim i srednjim dijelovima Evrope i na Balkanu, dok su žute rase rasprostranjene u južnim djelovima Evrope i u centralnom djelu Balkanskog poluostrva. U našoj zemlji živi kranjska pčela sa svoja dva varijateta: sivka, koja se po spoljačnjim osobinama nalazi izmedju crnih i žutih pčela i banatska žuta pčela, koja je vjerovatno postala ukrštanjem crne i žute. U crne spadaju: njemačke, kavkaske, grčke. U žute spadaju: italijanska, žuta kavaska, sirijska, egipatska, kiparska.
Matica
Matica je jedina spolno zrela ženka u pčelinjem društvu, čiji je zadatak nošenje jaja i time obezbjeđivanje opstanka društva, kao i držanje pčelinjeg društva na okupu putem feromona koje luči. Iz oplođenih jaja se razvijaju ženke (radilice ili matice), dok iz neoplođenih se razvijaju mužjaci (trutovi). Jedno pčelinje društvo može da ima samo jednu maticu. Ukoliko se desi da se izleže više matica, doći će do podjele društva prirodnim rojenjem. Maticu oplođavaju trutovi. Tokom života matica izleće iz košnice samo jednom, pri parenju, i izuzetno ako dođe do rojenja. Oplođena matica polaže jaja u ćelije saća. Iz najvećeg broja jaja izlegu se radilice, iz malog broja jaja izlegu se trutovi, a iz nekoliko posebno ugrađenih matičnjaka izlegu se matice. Matica se rađa iz oplođenog jajeta, a da li će opstati zavisi od ishrane. Dnevno matica može snijeti od 2500 do 5000 jaja. Matica se, od pčele radilice, razlikuje i po izgledu. Njeno tjelo je mnogo duže i trbušni dio tjela je otvorenije (bronzane) boje, noge su duže, a leđa bez dlačica. Na zadnjim nogama ona nema korpice za odlaganje cvijetnog praha (kao radilice) i oblik žaoke je drugačiji nego kod radilice. Matica se u košnici kreće u pravcu kretanja Sunca. Ujutro je na istočnom djelu košnice, u podne je između središnjih ramova, a uveće na zapadnoj strani.
Trut
Trut je polno razvijen mužjak i u jednoj košnici ih je od pet do šest stotina, izuzetno može ih biti i više hiljada. Izleže se iz neoplođenih jaja tzv. Djevičanskim rađanjem (partenogenezom). Cilj truta je sparivanje sa maticom, tako da nikakve druge uloge nemaju u društvu. Za razliku od ženki oni ne posjeduju žaoku. Nešto je veći od radilice, a manji je od matice. Služi uglavnom da održava mikroklimu u košnici, za oplođavanje matice i da jednostavno bude psihološka podrška radilicama u smislu sigurnosti. Pčelinje društvo može da ima nekoliko stotina trutova, a ako se desi da izleže veliki broj njih, radilice ih pobiju.
Radilica
Radilica sakuplja polen, toplog, zimskog dana
Radilica je polno nerazvijena ženka pčele. Izleže se iz oplođenih jaja i od polaganja jaja do izleganja jedinke prođe 21 dan. Ona obavlja sve poslove u pčelinjem društvu: hrani leglo, sakuplja nektar, cvijetni prah, propolis (pčelinju smolu), gradi saće, održava temperaturu i vlažnost vazduha u košnici, održava čistoću, brani košnicu od uljeza, hrani i njeguje maticu, proizvodi med, mliječ, itd. Broj radilica u društvu je promjenljiv i zavisi od rase pčela, godišnjeg doba, plodnosti matice i drugih okolnosti. Dužina života radilice je također promjenljiva, i prije svega zavisi od godišnjeg doba.
Oprašivanje
Pčele igraju veliku ulogu u oprašivanju cvijetova. Mogu se fokusirati na skupljanje nektara ili polena, u zavisnosti od njihovih trenutnih potreba. Pretpostavlja se da trećina ljudske hrane zavisi od oprašivanja koje čine pčele. Većina pčela ima elektrostatski naboj koji povećava apsorpciju polena. Polen i nektar stvaraju masu koja je najčešće viskozna, ali može i biti kruta. Ta masa je sferoidnog oblika te pohranjena u male ćelije u kojima se i jajašca nalaze.
PREUZETO SA:http://bs.wikipedia.org/wiki/P%C4%8Pcela
